Hội An không còn là thành phố sau sáp nhập tỉnh, thành

Một ngày nào đó, bạn có thể trở lại Hội An, vẫn thấy đèn lồng, mái ngói, dòng nước cũ… Nhưng cái tên “Thành phố Hội An” có thể chỉ còn trong ký ức. Giữa những đổi thay hành chính đang diễn ra trên phạm vi cả nước, đô thị cổ này có thể sẽ không còn là một thành phố riêng biệt, mà được chia thành ba phường và một xã theo đề án sáp nhập tỉnh, thành.

Câu chuyện bắt đầu từ một đề án sáp nhập

Giữa năm 2024, Trung ương triển khai chủ trương sắp xếp lại bộ máy hành chính theo mô hình hai cấp. Theo Nghị quyết 60, cả nước sẽ giảm từ 63 còn 34 tỉnh và thành phố.

Và trong dòng chảy của cải cách hành chính đó, tỉnh Quảng Nam được sáp nhập thành phố Đà Nẵng. Một vùng đất trầm tích văn hóa sẽ kết nối cùng một thành phố trẻ, năng động. Từ đó hình thành một siêu đô thị miền Trung.

Nhưng trong bước chuyển mình ấy, có một cái tên từng làm nên bản sắc vùng đất cũng buộc phải thay đổi. Hội An – nơi từng là thương cảng quốc tế, thành phố di sản, đô thị sáng tạo toàn cầu – sẽ không còn tồn tại với tư cách một thành phố độc lập. Một Hội An mới được thiết lập, với ba phường và một xã.

Theo phương án sắp xếp, đô thị cổ này chỉ còn lại bốn đơn vị hành chính cấp xã:

• Phường Hội An: nơi quy tụ lõi di sản – từ Minh An, Cẩm Phô, Sơn Phong đến Cẩm Kim, Cẩm Nam
• Phường Hội An Đông: hướng ra Cửa Đại, sông Đò, gồm Cẩm Châu, Cửa Đại, Cẩm Thanh
• Phường Hội An Tây: nơi có làng gốm Thanh Hà, bãi biển An Bàng, các phường Tân An, Cẩm An, Thanh Hà, Cẩm Hà
• Xã Tân Hiệp: nơi đảo Cù Lao Chàm vẫn giữ nhịp sống riêng biệt

  

Một đô thị cổ từng bước rời khỏi bản đồ thành phố

Tọa lạc tại cửa sông Thu Bồn, Hội An từng được mệnh danh là Lâm Ấp phố – thương cảng quốc tế sôi động từ thế kỷ 16, đón thuyền buôn từ Nhật Bản, Hà Lan, Pháp, Trung Hoa. Qua bao thế kỷ, đô thị cổ này vẫn giữ nguyên nét giao thoa văn hóa Đông – Tây: từ Chùa Cầu, hội quán người Hoa đến từng ngõ nhỏ với mái ngói phủ rêu phong.

Sau năm 1999, khi được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, phố cổ bước sang trang mới: đây là ký ức lịch sử và cũng là điểm đến toàn cầu. Danh xưng “thành phố Hội An” trở thành thương hiệu gắn liền với hình ảnh một đô thị cổ sinh thái, nơi văn hóa truyền thống sống động giữa thời hiện đại.

Mỗi năm, Hội An đón khoảng năm đến sáu triệu lượt du khách, trở thành nguồn thu ngân sách đáng kể cho tỉnh Quảng Nam. Các lễ hội như Đêm rằm phố cổ, trình diễn bài chòi, hay lễ hội đèn lồng đã trở thành “đặc sản” văn hóa, giúp thành phố này liên tục được vinh danh bởi các tạp chí du lịch quốc tế như Travel + Leisure và Condé Nast Traveler.

Chính vì vậy, khi Hội An không còn là một thành phố độc lập, nhiều người không xem đây là một thay đổi hành chính đơn thuần, mà là bước ngoặt có thể định hình lại cách chúng ta gìn giữ và phát huy di sản này trong tương lai.

Giữ tên để giữ hồn phố

Sự thay đổi này lập tức thu hút quan tâm của dư luận. Người dân lo ngại việc “mất tên thành phố” có thể ảnh hưởng đến giá trị thương hiệu, tính nhận diện của Hội An – một đô thị gắn với di sản văn hóa lâu đời. Có ý kiến cho rằng: “Việc chia nhỏ thành nhiều phường sẽ khiến vai trò quản lý yếu đi, không đủ điều kiện để tiếp tục là điểm sáng trong mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO.”

Cũng có ý kiến cho rằng một đô thị di sản như Hội An không nên được vận hành như một xã hành chính thông thường. Bởi nếu thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các làng nghề, lễ hội, di tích, thì rất khó bảo tồn trọn vẹn.

Sau quá trình lấy ý kiến cử tri, tỉnh Quảng Nam quyết định giữ lại tên gọi Hội An, Hội An Đông và Hội An Tây cho ba phường mới. Đây được xem là sự điều chỉnh hợp lòng dân, góp phần duy trì bản sắc và thương hiệu đã gắn liền với phố cổ suốt hơn 400 năm qua.

Sau sáp nhập, Hội An cần một cách vận hành để giữ lửa di sản

Tỉnh Quảng Nam đã có quy hoạch tổng thể đến năm 2050 cho thành phố này với định hướng “đô thị sinh thái – văn hóa – du lịch”. Tuy nhiên, khi bộ máy quản lý chuyển về cấp xã, việc điều phối các hoạt động bảo tồn, văn hóa đặc thù như Đêm phố cổ, bài chòi, phố đi bộ đặt ra nhiều thách thức.

Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, ông Nguyễn Thanh Hồng, cho rằng sáp nhập là bước đi cần thiết để tăng cường quản lý tổng thể. Tuy vậy, ông đề xuất thành lập một trung tâm văn hóa riêng tại Hội An – như một “trạm giữ lửa” cho toàn bộ di sản đang có.

Trong giai đoạn chuyển tiếp, Hội An vẫn giữ vai trò trung tâm trong dòng chảy di sản của vùng. Các cơ quan văn hóa và du lịch sẽ tiếp tục hiện diện tại địa phương, như một phần cam kết duy trì hơi thở của phố cổ. Hạ tầng và đội ngũ cán bộ cũng được duy trì ổn định, để đô thị cổ vận hành theo nhịp riêng của mình mà không đánh mất những điều đã làm nên bản sắc nơi đây.

Dẫu sau sáp nhập, Hội An có đổi thay thế nào thì trong lòng người, nơi đây vẫn là một đô thị sống động và đầy ký ức. Mỗi viên gạch, mái ngói, bức tường vàng đều kể chuyện. Và nếu những điều ấy còn được giữ gìn, Hội An vẫn sẽ là nơi người ta tìm về, không vì tên gọi, mà vì những rung cảm không nơi nào có được.

TP.HCM, Hà Nội hay Đà Nẵng cũng nằm trong những vùng đang điều chỉnh theo đề án sáp nhập. Góc Đó Đây sẽ là nơi bạn có thể theo dõi tiếp những đổi thay đang dần hiện hữu trên bản đồ hành chính cả nước.